Son yıllarda sıkça karşılaştığımız “yatırımcı
vatandaşlık programları” (investment-based citizenship) sayesinde birçok ülke
yeni yatırımcı çekmeyi, istihdama katkı sağlamayı ve ekonomik değer elde etmeyi
hedeflemektedir. Diğer yandan, yatırımcılar ise; farklı bir ülkede ikamet etme,
pasaport alma ve o ülke pasaportuyla vizesiz seyahat etme gibi avantajlar elde
ederken eğitim, sağlık, güvenlik, ticaret, sosyal yaşam gibi alanlarda bir
takım imkânlardan yararlanmaktadırlar.
Yatırım yoluyla yabancılara vatandaşlık hakkı tanıma
aslında Ülkemiz için yeni bir mevzu değil. 11.02.1964 tarihli ve (Mülga) 403
sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun (TVK) 7. maddesinin (d) fıkrası uyarınca;
Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren sosyal, ekonomik alanlarda (…) olağanüstü̈
hizmeti geçmiş veya hizmeti geçeceği düşünülen kimselere istisnai yoldan
vatandaşlık kazanma hakkı tanınmış idi. Bu düzenlemeye, halen yürürlükte
olan 29.05.2009 tarih ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12.
maddesinin (1) nolu fıkrasının (a) bendinde de yer verildi. Fakat bu yasa
metinlerinde söz konusu yatırımların niteliği, içeriği ve asgari tutarı
hakkında net sınırlar çizilmemişti.
Bu konudaki eksikliği gidermek adına öncelikle TBMM
tarafından;
- 28.07.2016 tarih ve 6735 sayılı Uluslararası
İşgücü Kanunu’nun (UİK) 27. maddesiyle, 5901 sayılı TVK’nın 12. maddesinin
birinci fıkrasına (a) bendinden sonra gelmek üzere “b” bendi eklenmiş ve
“4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma
Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet
izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi,
kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu” ibaresi
ile bu haktan istifade edebilecek kişilerin kapsamı genişletilmiştir.
Bu yasal düzenlemenin akabinde;
- 2010/139 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
6.4.2010 tarihinde yürürlüğe giren “Türk Vatandaşlığı Kanununun
Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik”in (TVKUİY) 20. maddesinde, 2016/9601
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan değişiklikle Ülkemizde yatırım
yapacak yabancıların istisnai yollarla vatandaşlık hakkı kazanabilmeleri
için yapmaları gereken yatırımların niteliği, içeriği ve tutarı konusunda
ilk defa açık ve somut düzenlemelere gidilmiştir.
12 Ocak 2017 tarihli Resmi Gazete yayımlanan söz
konusu Yönetmelik değişikliğinde;
a) En az
2.000.000 Amerikan Doları tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği
Ekonomi Bakanlığınca tespit edilen,
b) En az
1.000.000 Amerikan Doları tutarında taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl
satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı Çevre ve Şehircilik
Bakanlığınca tespit edilen,
c) En az 100
kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit
edilen,
ç) En az
3.000.000 Amerikan Doları tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de
faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumunca tespit edilen,
d) En az
3.000.000 Amerikan Doları tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak
şartıyla satın aldığı Hazine Müsteşarlığınca tespit edilen,
e) En az
1.500.000 Amerikan Doları tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya
girişim sermayesi yatırım fonu katılma payı aldığı ve üç yıl süre ile elinde
tuttuğu Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen (Ek: 13/3/2017-2017/10008 BK
Kararı),
Yabacı yatırımcılara, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı
Kanunu’nun 12. maddesi çerçevesinde istisnai yollardan Türk Vatandaşlığı
kazanma imkânı getirilmiştir.
Söz konusu yatırım türleri ve asgari yatırım tutarları
19.9.2018 tarihli ve 30540 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 106 sayılı
Cumhurbaşkanı Kararı Eki Kararın 1 inci maddesiyle değiştirilmiştir. Yapılan bu
değişiklik ile daha önce;
a) En az
2.000.000 Amerikan Doları olarak belirlenen sabit sermaye yatırımı tutarı
500.000 Amerikan Doları,
b) En az
1.000.000 Amerikan Doları olarak belirlenen taşınmaz satın alımı tutarı 250.000
Amerikan Doları,
c) En az 100
kişilik istihdam olarak belirlenen rakam 50 kişi,
ç) En az
3.000.000 Amerikan Doları olarak belirlenen mevduat tutarı 500.000 Amerikan
Doları,
d) En az 3.000.000
Amerikan Doları olarak belirlenen Devlet borçlanma araçları tutarı 500.000
Amerikan Doları,
e) En az
1.500.000 Amerikan Doları olarak belirlenen gayrimenkul yatırım fonu katılma
payı veya girişim sermayesi yatırım fonu tutarı 500.000 Amerikan Doları,
Şeklinde güncellenerek, yurtdışından bu yöntemlerle
yapılacak yatırımların daha cazip hale getirilmesi amaçlanmıştır. Yine aynı
değişiklik kapsamında yatırım türüne göre uygunluk belgesi Bakanlık ve kamu
kuruşlarında da bazı değişiklikler yapılmıştır.[1]
Burada altı çizilmesi gereken en önemli hususlardan
birisi de, Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 20.
maddesinde belirtilen altı farklı yatırım türünden birine göre yatırım yapan
bir yabancının doğrudan veya otomatik olarak Türk Vatandaşlığı kazanacağı
şeklindeki algının giderek daha fazla yayılmasıdır. Bu durum gerçeği
yansıtmamaktadır. Söz konusu yatırım türlerinde ve belirlenen asgari tutarlarda
yapılacak yatırımlar tabiri caizse merdivenin ilk basamağıdır.
İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel
Müdürlüğü (NVİGM) tarafından yayımlanan “Yabancı yatırımcılar için
başvuru/vatandaşlık işlem adımları” [2] başlıklı elektronik belgede süreç
açık ve net bir biçimde özetlenmiştir. Buna göre;
- Yapılacak farklı yatırım türleri için TVKUİY 20.
maddesinde belirlenen ilgili Bakanlık veya kamu kuruluşundan “Uygunluk
Belgesi” temin edilmelidir. Örneğin en az 250.000 Amerikan Doları
tutarında ve tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla
yapılan taşınmaz satın alımı işlemini belgelendirmek için Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne başvurularak
“Uygunluk Belgesi” alınmalıdır.
- Uygunluk Belgesi alındıktan sonra, 6458 sayılı
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31. maddesinin birinci
fıkrasının (j) bendi uyarınca İçişleri Bakanlığı İl Göç İdaresi
Müdürlüklerine müracaat edilmeli ve kısa dönem ikamet izni alınmalıdır.
Söz konusu Kanunun 32. maddesinde kısa dönem ikamet izninin şartları şu
şekilde sayılmıştır;
a) 31.
maddenin birinci fıkrasında sayılan gerekçelerden biri veya birkaçını ileri
sürerek talepte bulunmak ve bu talebiyle ilgili bilgi ve belgeleri ibraz etmek,
b) 7. madde
kapsamına girmemek,
c) Genel
sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak,
ç)
İstenilmesi hâlinde, vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkenin
yetkili makamları tarafından düzenlenmiş adli sicil kaydını gösteren belgeyi
sunmak,
d)
Türkiye’de kalacağı adres bilgilerini vermek.
Dolayısıyla
istisnai yollardan Türk Vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancı yatırımcıların
mezkur Kanunda yer verilen şartları taşıması gerekmektedir.
- Kısa dönem ikamet izini alındıktan sonra
vatandaşlık işlemleri için ya doğrudan İçişleri Bakanlığı Nüfus ve
Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne ya da yerleşim yeri İl Nüfus ve
Vatandaşlık Müdürlüğüne başvurulur. Söz konusu başvuru evrakları TVKUİY
20. maddesinde şu şekilde belirlenmiştir:
a) İsteği
belirten form dilekçe.
b) Kişinin
hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız
ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge.
c) Medenî
hal belgesi ve evli ise evlenme belgesi, boşanmış ise boşanma belgesi, dul ise
eşine ait ölüm belgesi.
ç) Kişinin
kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge ve
evli ise eş ve çocuklarının aile bağını kanıtlayan nüfus kayıt örneği veya
benzeri belge.
d) Türk
vatandaşı birinci veya ikinci derece yakınları varsa bu kişilere ait müracaat
makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği.
e) Kişinin
doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için
ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi
halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince
işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı.
f) Hizmet
bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz.
İlgili makama sunulan dosyada her hangi bir eksiklik
yok ise, başvuruda bulunanlar hakkında Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından
engel teşkil edecek bir halin bulunup bulunmadığının tespiti için başvuru
dosyası ilgili güvenlik kurumlarına gönderilir.
- Arşiv taramasının sonucunun olumlu gelmesi ve
İçişleri Bakanlığı Makamınca müracaatta bulunan yabancıların Türk
Vatandaşlığı hakkı kazanmasında bir sakınca bulunmadığı yönünde görüşte
bulunması üzerine ilgili dosya nihai karar verilmek üzere Cumhurbaşkanlığı
Makamına intikal ettirilir. Cumhurbaşkanı tarafından Türk vatandaşlığının
kazanılması yolunda karar verilmesi üzerine müracaat sahibi Türk
vatandaşlığını kazanır.
Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin
Yönetmelik’in 20. maddesinde altı farklı yatırım türüne yer verilmiş olmakla
birlikte, kamuoyunda en çok bilenen ve gelinen nokta itibariyle yabancılar
tarafından da daha çok tercih edilen yöntem olduğu verilerle ortaya çıkan
gayrimenkul edinimi yoluyla Türk Vatandaşlığına başvurulması hususunu daha
detaylı incelenmesinin faydalı olacağı kanaatindeyiz. Bu hususu bir sonraki
yazımızda ayrıntılı bir şekilde değerlendirmeye çalışacağız.
İlgili Mevzuat:
1.
29.05.2009 tarih ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu
2. 2010/139
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 6.4.2010 tarihinde yürürlüğe giren Türk
Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik
3. 6458
sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
4.
28.07.2016 tarih ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu
Söz konusu Kanun ve Yönetmelik metinlerinin güncel
hallerine http://www.mevzuat.gov.tr/ adresinden,
söz konusu metinlerin ilk hali ile bu metinlerde değişiklik yapan düzenlemelere
ise http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx arşiv
bölümünden erişim sağlayabilirsiz.
[1] (a) bendinde yer alan "Ekonomi
Bakanlığınca" ibaresi "Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca", (c)
bendinde yer alan “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca" ibaresi
"Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca" (ç) ve (d) bendinde
yer alan "Hazine Müsteşarlığınca" ibareleri "Hazine ve Maliye
Bakanlığınca" şeklinde değiştirilmiştir.
[2] https://www.nvi.gov.tr/PublishingImages/Lists/Duyurular/AllItems/YabanciYatirimciTurkVatandasligiIslemAdimlari.pdf
