PAROJE • İş Planı Nedir? Etkili Bir İş Planı Nasıl Hazırlanmalıdır?

İş Planı (Business Plan) Nedir?

İş planı, bir işletmenin hedeflerini ve bu hedefleri gerçekleştirmek için izleyeceği stratejileri içeren bir dokümandır. İş planı, start-up şirketleri tarafından sıklıkla finansal kaynaklara ve potansiyel yatırımcılara ulaşmak için yapılırken birçok kurulu şirket ve işletme için sahip oldukları pozisyonu korumak veya büyüme hedeflerine ulaşmak için de hazırlanmaktadır.

Yeni bir işletmenin faaliyetlerine başlamadan önce veya sonra bir iş planına sahip olması önem taşımaktadır. Bankalar ve potansiyel yatırımcı firmalar, genellikle yeni işletmelere kredi vermeyi veya sermaye sağlamayı düşünmeden önce bir iş planı görmek isterler.

Bir şirketin iş planı yapması için ek finansmana ihtiyaç duyması zorunlu değildir. Bir iş planına sahip olmak, işletmelerin uzun ve kısa vadeli hedeflerini belirlemesine ve stratejiler geliştirerek bu hedeflere odaklanmasını sağlar. Yapılan çalışmalara göre, iş planı olan şirketlerin, herhangi bir plana sahip olmayan benzerlerine göre %30 daha hızlı büyüdüğü gözlemlenmiştir.¹ Harvard Business Review'da yayımlanan bir makaleye göre ise resmi planlar hazırlayan girişimcilerin gerçekleşebilecek ve sürdürülebilir bir işletme oluşturma olasılığı, plan yapmayanlara göre %16 daha yüksektir.²

Bir iş planı, ulaşılmış hedefleri veya yön değişikliklerini yansıtacak şekilde periyodik olarak gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.

İyi düşünülmüş bir iş planı oluşturmanın (ve buna bağlı kalmanın) birçok faydası mevcuttur. Bunlardan en önemlileri şu şekilde sıralanabilir:

Büyük yatırımlar yapılmadan önce sahip olunan fikirlerin dikkatlice değerlendirilmesine olanak tanıması,
Hedeflere ulaşılmada karşılaşılabilecek potansiyel engellerin görülmesi,
Uzun ve/ya kısa vadeli hedeflerin risklerinin değerlendirilmesine olanak tanıması,
Güvenilir dış kaynaklardan nesnel geri bildirim almak için bir araç olması,
Şirketin yönetim ekibinin stratejik eylemler ve öncelikler konusunda uyumluluğu yakalaması gibi konularda faydaları bulunmaktadır.

İş Planı Formatı Nasıl Olmalıdır?

İş planı, tek bir formatta olmadığı gibi her işletme için aynı bilgileri içermek zorunda da değildir. İşletmenin büyüklüğüne, yapısına ve hedefleri ile ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterebilir. Fakat genel olarak bakıldığında kapsamlı bir iş planı, şu temel başlıkları içermektedir:

Yönetici Özeti: İş planının yazılma amacı kısa, net ve açıklayıcı bir şekilde belirtilmelidir. İçeriği, iş planının hedefine göre değişebilir. Bu bölümde, sunulacak ürün ve hizmetlere dair kısa ve etkili açıklamalar yapılmalıdır.

Şirketin Geçmişi: Şirketin kuruluşundan itibaren gerçekleştirdiği önemli kilometre taşları, finansal durumu ve bu gelişmelerin gelecekteki etkileri ele alınmalıdır.

Ürünler ve Hizmetler: Şirketin sunduğu veya sunmayı planladığı ürün ve hizmetler açık bir dille tanıtılmalıdır. Fiyatlandırma, ürün ömrü ve tüketiciye sağladığı benzersiz faydalar gibi konulara yer verilmelidir. Üretim süreçleri, ilgili patentler, özel teknolojiler ve Ar-Ge bilgileri de bu bölümde belirtilmelidir.

Yönetim ve Personel: Şirketin yönetim kadrosu ve çalışanlarının nitelikleri detaylandırılmalıdır. Yatırımcıların, yönetim ekibinin kapasitesini anlamasına yardımcı olacak şekilde, projede kilit rol oynayan kişilerin yetkinlikleri ve bu pozisyonlara neden seçildikleri açıklanmalıdır.

Pazar Analizi: Sektörün mevcut durumu ve rekabet ortamı ele alınmalıdır. Şirketin pazardaki konumu, hedef müşteri kitlesi ve rakiplerden nasıl pazar payı kazanmayı planladığı ayrıntılı şekilde açıklanmalıdır.

Pazarlama Stratejisi: Şirketin fiyatlandırma politikaları, müşteri kazanma ve elde tutma stratejileri, planlanan reklam ve pazarlama kampanyaları özetlenmelidir. Ürün veya hizmetlerin tüketicilere nasıl ulaştırılacağı ve hangi dağıtım kanallarının kullanılacağı açıklanmalıdır.

İmalat Süreci: Üretim söz konusu ise, mevcut ve gelecekteki imalat süreçleri detaylandırılmalıdır. Kullanılan tesisler, üretim kapasitesi ve gerekli kaynaklar açık bir şekilde belirtilmelidir.

Finansal Planlar ve Projeksiyonlar: Şirketin mevcut finansal durumu ve geleceğe yönelik finansal projeksiyonları sunulmalıdır. Finansal tablolar, bilançolar ve ilgili diğer finansal bilgiler eklenmelidir. Yeni işletmeler için ilk birkaç yıla yönelik finansal hedefler ve tahminler belirtilmelidir. Ayrıca, finansman ihtiyacı varsa bu bölümde detaylandırılmalıdır.

Risk Analizi: İş planının her aşamasında karşılaşılabilecek riskler tanımlanmalı, bu risklerin gerçekleşme olasılığı ve etkileri değerlendirilmelidir. Risklerin nasıl en aza indirileceğine dair alınacak önlemler belirtilmelidir. SWOT analizi bu bölümde etkili bir yöntem olarak kullanılabilir.

İş-Zaman Planı: Şirketin temel ve ara hedefleri bir çizelge veya anlatımla sunulmalıdır. Hedeflere ulaşmak için izlenecek adımlar ve zamanlama detaylandırılmalıdır. Bu bölüm, iş planının aşamalarının dikkatlice planlandığını göstermekle kalmaz, aynı zamanda ilerlemenin izlenmesine de yardımcı olur.

Ekler: İş planını destekleyici ek belgeler bu bölümde sunulmalıdır. Organizasyon şeması, kilit yöneticilerin özgeçmişleri, bilançolar ve iş planında kullanılan terimlerin açıklamaları gibi ek materyaller burada yer alabilir.

İş Planları Neden Başarısız Olur?

Bir iş planı, başarı için kesin bir reçete değildir. Yapılan iş planını oluşturan varsayımlar ve projeksiyonlar gerçekçilikten uzak olabilir. Pazarlar ve ekonomi öngörülemeyen şekillerde değişebilir. Bir rakip devrim niteliğinde yeni bir ürün veya hizmet sunabilir. Tüm bunlar, iş planınıza esneklik eklenmesini gerektirir, böylece gerekirse yeni bir yöne dönebilirsiniz.

İş Planı Ne Sıklıkla Güncellenmelidir?

Bir iş planının ne sıklıkla güncellenmesi gerektiği, planın doğasına bağlıdır. Dış faktörlerdeki değişiklikler (pazar trendleri, rekabet ve düzenlemeler) ve iç gelişmeler (çalışan sayısındaki artış ve yeni ürünler gibi) nedeniyle iş planınızı güncellemek çok önemlidir.

İyi kurulmuş bir işletme planını yılda bir kez gözden geçirip gerekirse değişiklik yapabilirken, hızla büyüyen ve rekabetin yoğun olduğu yeni bir işletme bu revizyonları daha sık, örneğin üç ayda bir yapmayı düşünebilir.

İş planı, bir işletmenin yol haritasını belirleyen ve stratejik kararların alınmasına yardımcı olan kritik bir dokümandır. Başlangıç aşamasındaki girişimlerden köklü şirketlere kadar tüm işletmeler için büyük önem taşır. Finansal kaynaklara erişim sağlamak, iş süreçlerini sistematik hale getirmek ve sürdürülebilir büyüme sağlamak açısından iş planı oluşturmak işletmelere önemli avantajlar sunar.

İyi yapılandırılmış bir iş planı, işletmenin mevcut durumunu analiz ederken geleceğe yönelik hedeflerini ve stratejilerini de ortaya koyar. Yönetim ekibinden pazar analizine, finansal projeksiyonlardan risk yönetimine kadar geniş bir kapsamı içeren bu plan, şirketlerin hedeflerine ulaşmasını kolaylaştırır.

Sonuç olarak, başarılı bir iş planı; işletmelere yön verir, karar alma süreçlerini iyileştirir ve iş dünyasında sürdürülebilir bir büyüme sağlamak için sağlam bir temel oluşturur.

Yararlanılan Linkler:

https://www.bplans.com/business-planning/basics/research/

https://hbr.org/2017/07/research-writing-a-business-plan-makes-your-startup-more-likely-to-succeed